Prawo rodzinne reguluje stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami oraz innymi członkami rodziny. W obliczu rosnącej liczby związków międzynarodowych oraz rozwodów, kluczowe staje się zrozumienie przepisów dotyczących zarówno umów majątkowych małżeńskich, jak i podziału majątku po zakończeniu małżeństwa. Zarówno w Polsce, jak i w Szwecji, prawo rodzinne oferuje różne mechanizmy zabezpieczające interesy stron w takich sytuacjach.

Intercyza (Äktenskapsförord)

Intercyza, czyli umowa majątkowa małżeńska, pozwala małżonkom na uregulowanie kwestii związanych z podziałem majątku w sposób odmienny od ustawowego reżimu wspólności majątkowej.

W Polsce, zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, podstawowym ustrojem majątkowym małżeńskim jest wspólność majątkowa. Oznacza to, że od momentu zawarcia małżeństwa wszystkie nabyte przez małżonków dobra stanowią ich wspólny majątek, o ile nie postanowią inaczej. Aby zmienić ten stan, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską (intercyzę), która może wprowadzić rozdzielność majątkową, rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków, bądź wspólność majątkową rozszerzoną. Intercyza musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, aby była prawnie wiążąca.

W Szwecji, małżonkowie mogą również zawrzeć umowę majątkową małżeńską, zwaną äktenskapsförord, która określa, jakie składniki majątku będą podlegały podziałowi w przypadku rozwodu, a jakie pozostaną majątkiem osobistym stron. Ważne jest, aby taka umowa została zarejestrowana w odpowiednim rejestrze, aby była skuteczna wobec osób trzecich. Äktenskapsförord jest popularnym narzędziem w Szwecji, szczególnie w przypadku małżeństw, w których jedna ze stron posiada znaczny majątek przed ślubem lub w trakcie małżeństwa.

Podział majątku przy rozwodzie (Bodelning)

Podział majątku w Polsce następuje w przypadku ustania małżeństwa (rozwód, separacja) lub na mocy wcześniejszej umowy małżonków o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. W ramach podziału majątku, wszystkie dobra, które weszły do wspólnego majątku w trakcie trwania małżeństwa, zostają podzielone równo pomiędzy małżonków, o ile nie umówili się inaczej. Podział majątku może być przeprowadzony umownie – przed notariuszem – lub sądownie, jeśli strony nie mogą dojść do porozumienia.

W Szwecji, podział majątku przy rozwodzie nazywany jest bodelning. Zgodnie z zasadami szwedzkiego prawa, majątek małżonków jest wspólny i podlega podziałowi po równo, chyba że zawarli oni umowę majątkową (äktenskapsförord) wyłączającą pewne składniki majątku z podziału. W Szwecji podział może obejmować zarówno majątek wspólny, jak i osobisty, jeśli strony się na to zgodzą.

Rola bodelningsman (Rozjemca majątkowy)

W Polsce nie ma formalnej instytucji bodelningsman w takim znaczeniu, jak ma to miejsce w Szwecji. Podział majątku w Polsce, w przypadku braku porozumienia, przeprowadzany jest przez sąd, który rozstrzyga spory dotyczące składników majątkowych i podziału.

W Szwecji, jeśli małżonkowie nie są w stanie dojść do porozumienia co do podziału majątku, sąd może powołać bodelningsman, czyli rozjemcę majątkowego, który działa jako niezależny ekspert odpowiedzialny za dokonanie sprawiedliwego podziału majątku. Bodelningsman ma uprawnienia do badania majątku stron, oceny ich żądań oraz dokonania formalnego podziału majątku. Jego decyzja jest wiążąca, choć można ją zaskarżyć do sądu, jeśli jedna ze stron uzna ją za niesprawiedliwą.

Inne istotne aspekty prawa rodzinnego

1. Podział majątku osobistego: W Polsce, majątek osobisty, czyli ten, który został nabyty przed zawarciem małżeństwa, darowizny oraz spadki, nie podlega podziałowi majątkowemu. Podobnie w Szwecji, jeśli strony zawarły odpowiednią umowę majątkową, majątek osobisty może być wyłączony z podziału.
2. Zachowek: W Polsce istnieje instytucja zachowku, która zabezpiecza interesy najbliższych krewnych zmarłego (np. dzieci, małżonka), zapewniając im prawo do części spadku, nawet jeśli testament wskazuje inne osoby jako beneficjentów. W Szwecji istnieje podobna zasada zwana laglott, która zapewnia dzieciom prawo do połowy ich ustawowego udziału w spadku, niezależnie od treści testamentu.
3. Międzynarodowe aspekty podziału majątku: W przypadkach, gdy małżonkowie posiadają majątek w różnych krajach, prawo właściwe do podziału majątku określa Rozporządzenie UE nr 2016/1103, które reguluje kwestie majątkowe małżonków w kontekście międzynarodowym. Kluczowe jest ustalenie, które prawo krajowe będzie miało zastosowanie – kraju ostatniego miejsca zamieszkania małżonków lub kraju, z którym mają najbliższy związek.

Profesjonalne doradztwo prawne

Podział majątku i sporządzanie umów majątkowych małżeńskich to kwestie wymagające dogłębnej wiedzy prawniczej oraz znajomości specyficznych regulacji zarówno polskiego, jak i szwedzkiego prawa. Nasza kancelaria, Minc Partners, oferuje profesjonalne doradztwo prawne w zakresie sporządzania intercyz, reprezentacji w podziale majątku przy rozwodzie, a także występowania jako bodelningsman. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu i międzynarodowej perspektywie, jesteśmy w stanie skutecznie zabezpieczyć interesy naszych klientów, zarówno na poziomie krajowym, jak i transgranicznym.